Nằm bên bờ Bắc của dòng sông Cầu thơ mộng, Làng Cổ Thổ Hà thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, là một trong những ngôi làng hiếm hoi còn lưu giữ được vẻ đẹp văn hóa truyền thống của vùng Kinh Bắc. Với bề dày lịch sử và những giá trị văn hóa đặc sắc, Thổ Hà đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn khám phá và trải nghiệm nét đẹp của làng quê Bắc Bộ xưa.
Vị Trí Địa Lý và Lịch Sử Hình Thành
Làng Thổ Hà nằm cách trung tâm Hà Nội khoảng 50km về phía Bắc, được bao bọc bởi ba mặt sông nước, tạo nên một "ốc đảo" yên bình giữa lòng Bắc Giang. Vị trí địa lý đặc biệt này không chỉ mang lại cảnh quan thơ mộng mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế và văn hóa của làng. Trước đây, Thổ Hà là một trong ba trung tâm sản xuất gốm sứ cổ xưa nhất của Việt Nam, cùng với Phù Lãng và Bát Tràng. Nghề gốm đã mang lại sự thịnh vượng và danh tiếng cho làng suốt nhiều thế kỷ.
Di Sản Kiến Trúc và Văn Hóa
- Đình Thổ Hà: Được xây dựng vào năm 1692 dưới thời vua Lê Hy Tông, đình Thổ Hà là một công trình kiến trúc độc đáo, tiêu biểu cho nghệ thuật chạm khắc gỗ truyền thống. Đình thờ Thành hoàng làng là Thái Thượng Lão Quân và tổ sư nghề gốm Đào Trí Tiến. Nơi đây còn lưu giữ nhiều hiện vật quý giá, trong đó có bức cửa võng được công nhận là Bảo vật quốc gia vào năm 2020.
- Chùa Đoan Minh: Chùa Đoan Minh, hay còn gọi là chùa Thổ Hà, được xây dựng theo kiểu "Nội Công - Ngoại Quốc" với quy mô lớn, bao gồm Tam quan, gác chuông và tiền đường. Dù trải qua nhiều biến cố lịch sử, chùa vẫn giữ được nét cổ kính và là nơi sinh hoạt tôn giáo quan trọng của người dân địa phương.
- Từ Chỉ Thổ Hà: Từ Chỉ Thổ Hà được xây dựng từ thế kỷ XVII, là nơi thờ Khổng Tử và 72 vị tiên hiền. Đây là biểu tượng cho truyền thống hiếu học và tôn sư trọng đạo của người dân Thổ Hà. Hằng năm, vào các dịp lễ quan trọng, nơi đây thu hút đông đảo du khách và người dân đến tham quan, chiêm bái.
- Nghề Truyền Thống
- Nghề Gốm: Trước những năm 1960, Thổ Hà nổi tiếng với nghề làm gốm. Sản phẩm gốm Thổ Hà được biết đến với chất lượng cao, kỹ thuật nung tinh xảo và mẫu mã đa dạng. Dù hiện nay nghề gốm không còn phát triển mạnh, nhưng dấu ấn của nó vẫn hiện diện qua những bức tường xây bằng mảnh gốm, tiểu sành vỡ, tạo nên nét độc đáo cho ngôi làng.
- Nghề Làm Bánh Đa Nem và Mì Gạo: Từ những năm 1990, người dân Thổ Hà chuyển sang sản xuất bánh đa nem và mì gạo. Những sản phẩm này không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn được xuất khẩu, mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Du khách đến đây có thể tham quan quy trình sản xuất và thưởng thức những món đặc sản thơm ngon này.
.jpg)
Lễ Hội và Văn Hóa Phi Vật Thể
Hằng năm, vào các ngày 20, 21, 22 tháng Giêng âm lịch, Thổ Hà tổ chức lễ hội truyền thống với nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc như hát quan họ trên thuyền, múa lân, diễn tuồng và các trò chơi dân gian. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ tổ tiên, đồng thời gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống.
Du Lịch và Trải Nghiệm
Với cảnh quan yên bình, kiến trúc cổ kính và văn hóa đa dạng, Thổ Hà là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tìm hiểu về văn hóa Bắc Bộ. Du khách có thể dạo bước trên những con ngõ nhỏ rêu phong, thăm quan các di tích lịch sử, trải nghiệm làm gốm, làm bánh đa nem cùng người dân địa phương, và thưởng thức những làn điệu quan họ mượt mà trên dòng sông Cầu.
Làng cổ Thổ Hà không chỉ là một điểm du lịch hấp dẫn mà còn là biểu tượng cho sự bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của vùng Bắc Bộ. Đến với Thổ Hà, du khách sẽ có cơ hội trải nghiệm và cảm nhận sâu sắc những giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc của một ngôi làng Việt cổ.